List #3094
[Ioannes DANTISCUS] do [Stanisław HOZJUSZ (HOSIUS)][Heilsberg (Lidzbark)], 1547-05-27
Regest polski:
Dantyszek, ufając Samuelowi Maciejowskiemu, opisał mu na własnoręcznie zapisanej karcie, dołączonej do listu, sytuację panującą w Prusach Królewskich. Prosi, aby adresat wspólnie z Maciejowskim przekazali królowi Zygmuntowi I te spośród zawartych tam wiadomości, które uznają za stosowne. Zastrzega przy tym stanowczo, aby treści załącznika nie udostępniać nikomu innemu, przede wszystkim dlatego, że opiera się bardziej na podejrzeniu niż niewątpliwych danych. Jak pisał już kilkukrotnie, na dworze znajdują się osoby, które natychmiast przekazują zarówno wiadomości, jak i domysły tym, których tożsamość została wskazana we wspomnianym załączniku.
Cytując ustęp z Pierwszego listu do Tymoteusza, Dantyszek ubolewa, że wielu ludzi odstępuje od wiary i staje się coraz bardziej skłonnych do podstępu oraz obłudy. Z tego powodu życie staje się dla niego coraz bardziej nieznośne i pragnie odejść w miłosierdziu Boga.
Zwraca uwagę, że posłowie Prus Królewskich [Tiedemann Giese, Achatius von Zehmen (Achacy Cema), Johann von Baysen (Jan Bażyński), Johann von Werden] mniej dbali o interes publiczny, a bardziej prywatny. Jeden z nich uzyskał dla siebie [w Wilnie od Zygmunta Augusta] obietnicę nadania dwóch wsi, drugi – nie wiadomo co. Powinni byli pojechać prosto na dwór królewski [do Krakowa]. Na wyprawienie posłów Dantyszek razem z kapitułą [warmińską] wydał 700 grzywien, dołożyły się też inne osoby. Pieniądze na podróż zostały roztrwonione, a droga przerwana. Dantyszek ubolewa nad stanem spraw pruskich.
Dantyszek nie sprzeciwia się przyznaniu kanonikatu po śmierci prepozyta [Pawła Płotowskiego] Konarskiemu [prawdopodobnie Krzysztofowi], o ile nie naruszy to prawa kapituły do wyboru w miesiącu ordynariusza. Prosi adresata, by o to się zatroszczył. Dantyszek zatroszczy o realizację nominacji królewskiej dla Konarskiego, kiedy zwolni się jakaś kanonia. Tymczasem prosi, aby nie podważano przyjęcia do kapituły czcigodnego starca Fabianusa Emmericha, o którym wspominał w liście z Malborka. Źle się dla Prusaków skończy, jeśli tak jak w przypadku starostów wbrew ich przywilejom będą narzucani przez dwór [królewski] kanonicy. Przyznanie prepozytury zgodnie z prawem należy do króla, ale nie jest z nią połączona kanonia. Dantyszek prosi adresata, by czuwał nad zachowaniem wspólnych praw.
Dantyszek, tak jak wspominał w liście, prosi o wsparcie starań kasztelana elbląskiego [Johanna von Baysen], aby [w sprawie starostwa gniewskiego] nie zwyciężył wojewoda płocki [Feliks Srzeński]. Jego wygrana mogłaby doprowadzić do niepokojów, których i tak w Prusach nie brakuje, a poważniejszych obawiają się od sąsiadów.
Dantyszek prosi ponadto adresata, aby wsparł prośbę Georga Scheweckego i swojego brata [Georga von Höfen] do króla, która znajduje się w liście do Samuela Maciejowskiego. W wolnej chwili niech przekaże wieści z dworu i o Alexandrze [Scultetim].
Obecnie dociera do Dantyszka niewiele wiarygodnych wiadomości. Podobno cesarz [Karol V Habsburg] wysłał do Hiszpanii elektora saskiego [Jana Fryderyka I Wspaniałomyślnego], aby przetrzymywać go tam, gdzie niegdyś więziony był król Francji [Franciszek I Walezjusz], który na pewno nie żyje. Delfin [Henryk II Walezjusz] oblega Boulogne-sur-Mer, a w Anglii dochodzi do zamieszek. Część krajan Dantyszka [gdańszczan] wierzy w pojmanie Jana Fryderyka I, a część nie. Podobno z utrapienia głodzili się przez kilka dni.
Pieniądze wypłaci adresatowi Georg Hegel. Dantyszek prosi, aby przyjął je życzliwie.
Rękopiśmienne podstawy źródłowe:
Pomocnicze podstawy źródłowe:
Publikacje:
| ||||||||
Tekst + aparat krytyczny + komentarz Zwykły tekst Tekst + komentarz Tekst + aparat krytyczny
Mi Carissime Domine Doctor.
Descripsi reverendissimo domino nostro communi, pro fide mea erga principes nostros, sub singulari, quae mihi est in dominationem eius reverendissimam fiducia, ea, quae hic aguntur, et molimina, quae tractari dispicio, in scheda hac mea manu, quam litteris inclusi. Cumque in ea non pauca sint, quae nisi solam Dominationem Vestram cum ipso reverendissimo domino scire velim, ut inde, quod videbitur, maiestati regiae deferatur, a Dominatione Vestra peto diligenter, ut sic eam schedam cum reverendissimo domino contineat, ne a quoquam alio videatur, ob id potissimum, quod plus suspicionis quam explorati propter vaferrima apud nos quorundam ingenia significet. Sunt enim apud vos, ut prius aliquoties scripsi, qui, quidquid resciverint vel coniectura sint assecuti, e vestigio ad illos, qui in scheda designantur, transmittant.
Incidimus in tempora, in quibus homines multi, desciscentes a fide, ut Apostolus ait, ad fraudes et sycophantias texendas propensiores quam prius umquam redduntur. Qua de re mihi vita in dies fit taediosior cupioque in misericordia Domini dissolvi etc.
Nostri oratores, si adeo rei publicae nostrae fuissent studiosi, quantum privatae, quam non neglexerunt (alter sibi duas villas in promissis obtinuit, alii nescio quae alia), recta ad vos fuissent profecti. Ad eam profectionem ego cum capitulo septingentas marcas impendimus. Contributum fuit etiam ab aliis. Viaticum est absumptum, via intermissa. Video rebus nostris ab omni parte imminere ruinam, quae diu suspendi et differri nequit; eam ne sim conspecturus, a Domino Deo oro sedulo etc.
Quod maiestas regia canonicatum post mortem praepositi domino Conarsky contulit, mihi non adversatur, modo iura et libera electio in mense ordinarii communis ecclesiae nostrae non offendantur. Quod ne fiat, Dominatio Vestra curare velit. Concessa est illi nominatio, in qua se continere potest, quousque vacatio aliqua ad eam se obtulerit, ubi tum ei non sum defuturus. Ne itaque bonus senex dominus Fabianus Emerich, cuius ex Marienburgo scribens memini, molestetur, Dominatio Vestra, quaeso, efficiat. Actum erit de nobis, si, quemadmodum castris hic contra privilegia nostra praefecti intruduntur, sic etiam ecclesiae nostrae deberent per aulam intrudi canonici. Praepositura quidem maiestatis regiae distributioni, quantum iuris est, ex pactis permittitur, cui tamen canonicatus non est adiunctus. In eo Dominatio Vestra velit dare operam, ne libertati nostrae communi quicquam derogetur etc.
Pro domino castellano Elbingensi, ut in litteris attigi, quantum potest, rogo, agat, ne palatinus Plocensis praevaleat et tumultum hic nobis excitet, cuius iam satis inter nos habemus gravioremque ex viciniis metuimus.
Rogo item, ad supplicationem domini Georgii Schefke et fratris mei ad maiestatem regiam factam, quae in litteris meis est ad dominum reverendissimum, quantum aequitas postulat, patrocinium suum velit addere et de omnibus sub otio, quod suffurari potest ex negotiis, quae apud vos in novis atque de Alexandro habentur, rescribere.
Hic ad praesens fidedignum parum admodum circumfertur. Aiunt quidam maiestatem caesaream in Hispaniam misisse Saxonem in eo loco custodiendum, ubi rex Galliae servabatur, qui certo mortuus esse fertur, et Delphinum oppugnare Boloniam motusque quosdam esse in Anglia. Sunt apud gentiles meos, qui Saxonem captum esse non credunt et qui credunt. Dicuntur se aliquot diebus ex maestitudine inedia macerasse etc.
Tributum Dominationi Vestrae numerabit dominus Georgius Hegel, quod ut boni consulat, oro.
Datae ut in litteris etc. 27 Maii 47.